Do lubianych przez dzieci form aktywności muzycznej należą: śpiew, gra na instrumentach, ruch przy muzyce oraz tworzenie i słuchanie muzyki.

ŚPIEW

Najbardziej naturalną formą czynnego uprawiania muzyki jest śpiew. Głos jest najstarszym, naturalnym instrumentem muzycznym, posiadającym szczególne walory artystyczne. Najprostszym utworem muzycznym, w którym dziecko wykorzystuje śpiew jest piosenka. Bierze się to stąd, że piosenka pod względem „rozmiarów” jest utworem krótkim, dlatego też dziecko jest w stanie ją zrozumieć, przeżyć, zapamiętać i odtworzyć. Piosenka jest źródłem emocji i estetycznych przeżyć z jednej strony, z drugiej zaś doskonałym materiałem, na podstawie którego wyjaśniane są najprostsze zjawiska muzyczne, takie, jak: rytm, melodia, dynamika. Jest ona jednocześnie doskonałym materiałem służącym do kształcenia głosu dziecka. Dużym walorem piosenki jest jej warstwa tekstowa. Tekst wpływa na poszerzenie słownictwa, wzbogaca wiedzę o otaczającym świecie, kształtuje uczucia.

Lubianą przez dzieci formą piosenki jest zbiorowy śpiew. Pozwala on na doświadczenie wspólnego działania, ułatwia zasymilowanie się z grupą rówieśniczą, daje możliwości dzieciom zalęknionym, czy zahamowanym uaktywnić się. Śpiew odgrywa również duże znaczenie w rozwoju fizycznym dziecka. Dzieje się tak przez wzmacnianie aparatu głosowego i układu oddechowego, co dotlenia organizm i pomaga w rozwoju klatki piersiowej.

GRA NA INSTRUMENTACH

Dzieci są zafascynowane dźwiękiem już od urodzenia. Szczególną radość sprawia im jednak umiejętność wydobywania dźwięku, dlatego też otoczenie dziecka wzbogacamy najróżniejszymi grzechotkami, terkotkami, śmiejącymi się lub płaczącymi lalkami i misiami itp. Ten etap fascynacji dziecka dźwiękiem jest wykorzystywany w edukacji przedszkolnej, instrumentalne muzykowanie rozwija bowiem podstawowe zdolności muzyczne. Granie na instrumentach zawsze daje duże zadowolenie i satysfakcję, co jest źródłem przeżyć estetycznych i wpływa na rozbudzenie zainteresowań i zamiłowań muzycznych. Ponadto podczas gry na instrumentach, dzieci bardziej świadomie niż podczas śpiewu wyrabiają w sobie umiejętność operowania tempem, dynamiką. Dzięki temu, że dziecko samo wydobywa dźwięki, rozwija się słuch wysokościowy. Dzieje się tak, gdyż dziecko zapamiętuje jego wysokość, kontroluje go, a w momencie pomyłki koryguje. Muzykowanie na instrumentach rozwija też zdolności ogólne dziecka: pamięć, uwagę, skupienie, podzielność uwagi, jako że dziecko grając swoją partię obserwuje poczynania kolegów.

Bardzo interesujące dla dzieci jest również samodzielne wykonywanie instrumentów, jak np. pudełko napełnione grochem, piaskiem lub kamykami. Ponadto dzieci lubią samodzielnie wydobywać dźwięk z najróżniejszych przedmiotów codziennego użytku np. stukać pałką o krzesło, parapet, pocierać papierem o papier, szybę, stół, czy ścianę. Dzieci preferują także stosowanie efektów akustycznych, uzyskanych przez ruch własnego ciała: klaskanie, tupanie, uderzanie rąk o uda, kląskanie, pstrykanie palcami. Wszystko to wzbogaca doświadczenia dziecka, rozbudza zainteresowania i powoduje chęć dalszego poszukiwania źródeł dźwięku.

RUCH PRZY MUZYCE

Ruch przy muzyce jest, obok śpiewu, najbardziej lubianą formą wychowania muzycznego przez dzieci. Słuchanie i przeżywanie muzyki w wielu aspektach łączy się bowiem z aktywnością ruchową. Od samego początku muzyka wyzwala w człowieku potrzebę ruchu. Tak zrodził się taniec. Dziecko, co jest oczywiste z racji etapu rozwoju, przejawia większą dążność do ruchu, w tym i ruchu przy muzyce. Ponadto dziecko odczuwa potrzebę reagowania ruchem na dźwięk, rytm, czy inne elementy muzyczne.

Preferowany przez dzieci ruch przy muzyce przybiera formę:

• zabaw inscenizowanych i ilustracyjnych – czyli przedstawienie treści piosenki prostymi, dowolnymi ruchami ciała o charakterze naśladowczym
• zabaw rytmicznych – polegają na odtworzeniu charakterystycznego rytmu piosenki przy pomocy ruchu, tj. podskoków, tupania, klaskania
• zabaw tanecznych – to zabawy wykorzystujące układy ruchowe, oparte na znanych dzieciom krokach tanecznych. Takie zabawy usprawniają ruchowo, kształcą umiejętność zauważania powtórzeń i podobieństw.

SŁUCHANIE MUZYKI

Kolejną atrakcyjną formą muzykowania dla dzieci jest słuchanie muzyki. Zasadniczą funkcją muzyki jest przecież dostarczenie odbiorcy estetycznych doznań, zarówno będących rezultatem własnej działalności wykonawczej, jak też działalności słuchowej (słuchanie nagrań z płyt lub uczestnictwo w koncertach muzyki granej na żywo). Tak w jednym, jak i w drugim przypadku, człowiek musi wykazać charakterystyczny dla muzyki rodzaj aktywności: aktywność słuchową. Takie poznawanie muzyki jest dla dziecka niezbędnym warunkiem kształcenia zdolności, takich, jak: pamięć muzyczna, czy wyobraźnia muzyczna. Najbliższą formą muzyczną dla dzieci z uwagi na ich wiek jest piosenka. Jest to jednocześnie forma zawierająca w sobie wszystkie elementy każdego dzieła muzycznego (posiada melodię, rytm, dynamikę i tempo). Można by powiedzieć, że piosenka to swoista miniatura muzyczna.

TWORZENIE MUZYKI

Chętnie podejmowaną przez dzieci formą umuzykalnienia jest tworzenie muzyki. Należy pamiętać, że nie chodzi tu o komponowanie prawdziwych dzieł muzycznych, wprost przeciwnie pomysły, te nie muszą być artystycznie wartościowe. Tę formę dzieci zazwyczaj podejmują spontanicznie i ma ona dla niego subiektywną wartość. Należy dać dziecku możliwość eksperymentowania i poszukiwania własnych rozwiązań muzycznych, jak również stworzyć warunki do oceny własnego pomysłu – jego zalet i wad. Ze swej strony nauczyciel powinien jedynie zachęcić do działania i pokazać własne pomysły twórcze jako przykład. Ekspresja własna w tworzeniu muzyki jest szczególnie preferowana przez dzieci, ponieważ nie podlega narzuconej przez nauczyciela dyscyplinie np. rytmicznej. Polega bardziej na spontanicznej aktywności twórczej. Realizowana jest w momentach szczególnego uniesienia emocjonalnego, zainteresowanie tematem. Dziecko samo dobiera środki ekspresji, samo również decyduje od początku do końca, jaką drogą osiągnie cel i jaki będzie efekt końcowy. Jest to najwcześniejsza muzyczna wypowiedź twórcza dziecka, gdyż nie wymaga od niego dużego doświadczenia muzycznego.

Wymienione wyżej formy aktywności muzycznej są lubiane przez dzieci, ponieważ dostarczają im wiele radości, dają możliwość ruchowego wyżycia się oraz pobudzają wyobraźnię.

mgr Karolina Głaz