Styczeń – marzec

Karnawał

Karnawał, zwany też zapustami, trwa od Święta Trzech Króli (6 stycznia) do wigilii środy popielcowej (czyli wtorku zwanego śledzikiem). Ma on bardzo stare pochodzenie; wywodzi się ze starożytnych uroczystości na cześć boga Dionizosa w Grecji i Bachusa w Rzymie.

ZWYCZAJE

Karnawał to okres hucznych zabaw i balów, popisów, maskarad i widowisk ulicznych. Podczas zabaw biesiadnicy czasami noszą oryginalne stroje i maski na twarzy (najbardziej znane są maski weneckie).

Typowo polskim obyczajem zapustowym jest kulig, czyli wesoła przejażdżka saniami ciągniętymi przez konie; kuligowi towarzyszą śpiewki, żarty, a także blask pochodni i dźwięk dzwonków przywiązanych do uprzęży.

Trudno wyobrazić sobie karnawał, a zwłaszcza jego ostatnie dni, bez pączków czy faworków, które są nieodłącznym elementem kuchni polskiej mimo, że przywędrowały do nas z Wiednia; najwięcej smakołyków je się w tłusty czwartek – ostatni czwartek karnawału.

Trzy ostatnie dni karnawałowe (zwane ostatkami, mięsopustem lub kusakami) to czas szczególnie intensywnej zabawy i… obżarstwa, ponieważ później (od środy popielcowej) zaczyna się post.

Podobnie, jak w okresie Bożego Narodzenia, tak i podczas ostatków dzieci lub dorośli chodzą z turoniem, śmiercią albo z bocianem (w Poznańskiem i okolicach Płocka), niedźwiedziem lub kurem (na Mazowszu), a na Kurpiach około północy w ostatni wtorek wjeżdża Zapust na drewnianym koniu i rozpędza biesiadników do domów, posypując ich popiołem.

CIEKAWOSTKI

• Najbardziej znany na świecie karnawał ma miejsce w Rio de Janeiro w Brazylii; w tym czasie na ulicach tańczy się sambę, ogląda barwne widowiska oraz pokazy tancerek i tancerzy na zmotoryzowanych platformach, a wszystko to odbywa się w świetle niezliczonych fajerwerków i przy dźwiękach muzyki; podczas karnawałowego szaleństwa w Rio de Janeiro bawi się na ulicach ponad 10 milionów ludzi, głównie turystów.
• Znane są również huczne obchody karnawału w Wenecji, Londynie, Niemczech i na Wyspach Kanaryjskich.
• W Danii podczas karnawału (Fastelavn) dzieci rozbijają beczki z namalowanym kotem wypełnione po brzegi słodyczami.

PRZYSŁOWIA I POWIEDZENIA

• Gdy w mięsopusty mrozy lub śniegi panują, wina i chleba mało obiecują.
• Boże Narodzenie nie obejdzie się bez strucli, zapusty bez pączków, Wielkanoc bez święconego, a święty Marcin bez gęsi.
• We wstępną środę (środę popielcową) zapuść brodę, a żurek staw na murek.
• Gdy w Popielec pogoda służy, suchą wiosnę wróży.
• Powiedział Bartek, że dziś tłusty czwartek, a Bartkowa uwierzyła, dobrych pączków nasmażyła.